W pierwszym półroczu 2023 r. zacznie działać nowa instytucja Jednolitego Systemu Patentowego oraz Jednolity Sąd Patentowy, co oznacza nowe szanse i perspektywy dla uprawnionych, ale też ryzyka biznesowe, dlatego zalecamy by zapoznać się z najważniejszymi różnicami między patentem europejskim a patentem o jednolitym skutku, by móc zaplanować optymalną strategię wyboru zakresu ochrony patentowej oraz działań mających na celu zminimalizowanie ryzyka naruszeń i maksymalnie wykorzystać okres przejściowy, przewidziany od 1 marca do 31 maja 2023 r.
Patent europejski o jednolitym skutku będzie niepodzielnym prawem wyłącznym do wynalazku obowiązującym na terytorium kilkunastu państw UE bez potrzeby dodatkowej rejestracji na poziomie krajowym. Zaletą nowego systemu jest także jednolitość orzecznictwa, które będzie obejmować nie tylko patent o jednolitym skutku, ale również „klasyczny” patent europejski (z małymi wyjątkami). Mimo, iż Polska nie przystąpiła do Porozumienia w sprawie jednolitego sądu patentowego, praktyka Europejskiego Urzędu Patentowego jak i orzecznictwo Jednolitego Sądu Patentowego (Unified Patent Court) będą miały wpływ na kształt polskiego prawa patentowego oraz wyroki polskich sądów. Jednolity Sąd Patentowy będzie stosować prawo unijne i współpracować z Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), aby uzyskać jednolitą wykładnię prawa Unii, a Polska jako państwo członkowskie jest zobowiązana do przestrzegania orzeczeń TSUE. Istotnym ryzykiem wynikającym z jednolitego charakteru patentu europejskiego jest możliwość utraty ochrony na terytorium wielu państw, zaś w przypadku orzeczenia stwierdzającego naruszenie, pozwany zostanie pozbawiony możliwości np. oferowania i wprowadzania do obrotu produktu, którego dotyczył spór patentowy.
W obecnym systemie prawnym patent można rejestrować w procedurze krajowej albo międzynarodowej. Rejestracja krajowa dokonywana jest przez urząd patentowy danego państwa i jest ograniczona do jego terytorium, zaś rejestracja międzynarodowa pozwala uzyskać ochronę patentową w więcej, niż jednym państwie, bez konieczności składania wniosków o rejestrację w każdym z tych państw. Obecnie są dwie międzynarodowe ścieżki, w ramach których możemy starać się o międzynarodową ochronę naszego wynalazku:
– Patent Europejski – rejestracja dokonywana jest na podstawie Konwencji o patencie europejskim za pośrednictwem Europejskiego Urzędu Patentowego (European Patent Office). Rejestracja może obejmować 38 krajów europejskich, które przystąpiły do konwencji;
– Tryb międzynarodowy PCT – rejestracja na podstawie Układu o współpracy patentowej (Patent Cooperation Treaty) za pośrednictwem Międzynarodowej Organizacji Własności Intelektualnej ( World Intellectual Property Organisation). Rejestracja może obejmować 152 państwa, które przystąpiły do układu.
Zarówno Patent Europejski jak i procedura międzynarodowa PCT nie stanowią systemów o jednolitym skutku. Oznacza to, że rejestracja patentu obejmuje wyłącznie państwa wybrane przez wnioskodawcę, a sama rejestracja jest dwuetapowa: w uproszczeniu po złożeniu wniosku patentowego jest on weryfikowany na szczeblu międzynarodowym, po czym przesyłany do urzędów patentowych wybranych przez wnioskodawcę państw, które weryfikują wniosek na szczeblu krajowym.
Europejski patent o jednolitym skutkuto efekt prac zwieńczonych wypracowaniem Porozumienia w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego (Unified Patent Court Agreement).Główną różnicą w stosunku do obecnie funkcjonujących ścieżek rejestracji międzynarodowej jest to, iż patent będzie udzielany łącznie na terytorium wszystkich państw Unii Europejskiej, które przystąpiły do Porozumienia i nie będzie wymagana jego walidacja na poziomie krajowym. Wprowadzenie patentu o jednolitym skutku nie zmieni procedury rozpatrywania i zgłaszania europejskich zgłoszeń patentowych – wprowadza jedynie dodatkową ścieżkę rejestracji. W związku z tym wniosek o rejestrację patentu będzie w dalszym ciągu składany i rozpatrywany przez EPO. Po udzieleniu patentu będzie możliwość jednolitej rejestracji we wszystkich państwach, które ratyfikują Porozumienie. W zakresie państw, które przystąpiły do jednolitego systemu patentowego, będziemy mieli do czynienia z jedną rejestracją i jedną opłatą. Na mocy Porozumienia zostanie ustanowiony również Jednolity Sąd Patentowy (UPC – United Patent Court), co wyróżnia ten system od dotychczasowych, jako że przyznaje się mu wyłączną jurysdykcję. Zarówno w ramach Patentu Europejskiego, jak i rejestracji PCT nie funkcjonował sąd, który swoją jurysdykcją obejmowałby spory dotyczące patentów udzielanych w ramach procedury międzynarodowej – spory te były rozstrzygane przez sądy krajowe, natomiast UPC będzie miał wyłączną jurysdykcję nie tylko w zakresie sporów dotyczących patentu o jednolitym skutku, ale również sporów tych dotyczących patentu europejskiego. W zakresie drugiego z wymienionych rodzajów sporów przewidziano jednakże 7-letni okres przejściowy oraz prawo państw członkowskich do rezygnacji z poddawania spraw patentowych dotyczących patentów europejskich obejmujących dane państwo pod jurysdykcję UPC. Sąd ten będzie rozpatrywał zarówno spory o naruszenie, jak i o unieważnienie patentu. W skład sądu wejdą sędziowie ze wszystkich państw członkowskich uczestniczących w systemie. Obecnie spory patentowe rozstrzygane są oddzielnie na poziomie krajowym, co może prowadzić do różnej oceny tego samego przypadku i na przykład do rejestracji czy unieważnienia patentu w jednym tylko państwie. Przy jednolitym orzecznictwie zmniejszy się niepewność prawna i biznesowa związana ze ochroną patentową. Kraje pozostające poza systemem jak Polska nadal będą mogły różnić się orzecznictwem i decyzjami jednak najpewniej rozstrzygnięcia UPC będą wpływać na orzecznictwo sądów nienależących do jednolitego systemu.
Jednolita ochrona wynalazków na terenie wielu europejskich państw jest nowością z punktu widzenia funkcjonującego prawa patentowego. Dzięki temu rozwiązaniu nie trzeba będzie walidować patentów w każdym państwie, w którym chcemy uzyskać ochronę naszego wynalazku.
