W obecnym stanie organizacyjnym samorządu gospodarczego rzemiosła działa 36 izb rzemieślniczych, w tym 27 izb jest zrzeszonych w Związku Rzemiosła Polskiego, 486 cechów branżowych i wielobranżowych, w których zrzesza się około trzysta tysięcy rzemieślników. Komisje egzaminacyjne istnieją wyłącznie przy izbach rzemieślniczych z tym, że mogą przeprowadzać egzaminy podczas tzw. sesji wyjazdowych, co ma istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku egzaminów czeladniczych. Komisji czeladniczych i mistrzowskich – bo w takiej postaci organizacyjnej występują – jest około ponad dwa tysiące w całym kraju, a w ich skład wchodzi ponad osiem tysięcy fachowców. Rekrutują się oni głównie ze środowiska rzemieślniczego, ale nie wyłącznie. W pracach komisji mogą uczestniczyć licznie osoby spoza środowiska, tj. nauczyciele szkół zawodowych, wykładowcy z zakładów doskonalenia zawodowego, a także osoby zatrudnione poza rzemiosłem. Utrzymanie tej zasady ma istotne znaczenie ze względu na wymianę doświadczeń, przepływ wiedzy i to zarówno o metodzie egzaminowania, jak i na temat nowości technicznych. Poza warunkami formalnymi, jakie muszą spełniać kandydaci – izby wymagają spełniania szeregu dodatkowych kryteriów. Służy to zapewnianiu jak najwyższej jakości egzaminowania oraz ułatwia późniejszą organizację egzaminu. Rzetelne i obiektywne przeprowadzanie egzaminów mogą zapewnić tylko osoby wyróżniające się wysokim poziomem etyczno-moralnym. Dlatego tak ważne jest, aby wyłonić spośród kandydatów tych najlepszych, cechujących się skrupulatnością, dokładnością i odpowiedzialnością za swoje decyzje.
Samorząd rzemiosła, doskonaląc przez lata system własny egzaminów zawsze wiele uwagi poświęcał poziomowi organizacyjnemu egzaminowania, troszczył się o właściwy dobór egzaminatorów i organizował proces ich doskonalenia. Regulacje dotyczące powoływania izbowych komisji egzaminacyjnych zawarte są w rozporządzeniu w sprawie egzaminów w rzemiośle. Komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych powoływane są przez właściwy organ statutowy izby (najczęściej jest to zarząd izby) do przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zakresie zawodu odpowiadającemu danemu rodzajowi rzemiosła. Są to zawody, dla których został opracowany i zatwierdzony przez Zarząd Związku Rzemiosła Polskiego standard wymagań egzaminacyjnych. Prawo do przeprowadzania egzaminów sprawdzających mają komisje czeladnicze. Kadencja komisji trwa pięć lat. O powołaniu komisji izba rzemieślnicza ma obowiązek poinformować Związek Rzemiosła Polskiego, który sprawuje ustawowy nadzór nad komisjami z ramienia Ministra Edukacji Narodowej. W skład komisji mogą również wchodzić osoby wpisane do ewidencji egzaminatorów (zgodnie z przepisami o systemie oświaty), w zakresie przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie.
Cechą rzemieślniczego systemu potwierdzania kwalifikacji zawodowych jest organizowanie egzaminów poza macierzystym zakładem pracy kandydata i bez udziału w komisji jego mistrza szkolącego – pracodawcy. Trzeba wyłączyć z zespołu egzaminacyjnego osoby związane z kandydatem powinowactwem, pokrewieństwem albo stosunkiem pracy. Ma to istotne znaczenie w odniesieniu do egzaminów czeladniczych, gdyż w rzemiośle uczy się zawodu około 60 tysięcy młodocianych. Komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych zachowują status niezależności i obiektywizmu, czego stałym elementem jest oddzielenie miejsca przeprowadzania egzaminu i osób przeprowadzających ten egzamin od miejsca pracy, czy nauki kandydata.
Ważnym elementem systemu egzaminowania jest jednolitość wymagań stawianych kandydatom do egzaminów, bez względu na miejsce składania egzaminów. Organizowane są spotkania przewodniczących komisji egzaminacyjnych dla poszczególnych zawodów z terenu całego kraju, mające na celu wspólne ustalenie zakresów egzaminów, zestawów zadań praktycznych, zestawów pytań. Takie działania mają na celu podnoszenie poziomu jakościowego egzaminów i przyczyniają się do lepszego przygotowania kandydatów. Działalność egzaminacyjna izb rzemieślniczych jest otwarty dla osób dorosłych, które poszukują możliwości potwierdzenia kwalifikacji zawodowych nabytych w drodze długoletniej pracy zawodowej i zawodowego przygotowania teoretycznego. Ma to istotne znaczenie, zwłaszcza dla osób pracujących w zawodach ustawowo obwarowanych dodatkowym obowiązkiem okresowego potwierdzania kwalifikacji i sprawności zawodowej upoważniającej do wykonywania pracy (np. wynikające z prawa budowlanego czy energetycznego).
Uzyskiwanie rzemieślniczych kwalifikacji zawodowych w trybie izbowych egzaminów czeladniczych i mistrzowskich jest znanym i stosowanym rozwiązaniem w kręgu państw członkowskich UE. Można więc stwierdzić, że zachowanie i doskonalenia tej drogi będzie sprzyjało zwiększeniu szans zatrudnienia polskich obywateli, także w obrębie krajów Unii Europejskiej. Dokumenty wystawiane przez izby rzemieślnicze maja wysoka ocenę i są honorowane w krajach europejskich, gdzie do uruchomienia działalności gospodarczej wymagane są kwalifikacje zawodowe, a więc otwierają polskiemu obywatelowi drogę do tego rynku pracy.
Rzemiosło ma system kształcenia zawodowego i potwierdzania nabytych kwalifikacji „od zawsze” i bez popełniania błędu można stwierdzić, że jest on protoplastą dzisiejszego systemu kształcenia zawodowego i nadawania tytułów zawodowych. System kształtowany przez lata pod wpływem zmian w otoczeniu gospodarczym, politycznym i ekonomicznym zawsze żywo reaguje na nowe wyzwania, czyniąc go elastycznym i otwartym na nowe potrzeby. To upoważnia do stwierdzenia o ścisłym związku z polska kulturą, oczekiwaniami społecznym, a także gospodarczymi.