Raport przygotowano w Związku Rzemiosła Polskiego, na podstawie informacji udostępnionych przez izby rzemieślnicze. Ilustruje on przygotowanie zawodowe uczniów prowadzone przez pracodawców, zrzeszonych w organizacjach rzemiosła oraz proces potwierdzania kwalifikacji zawodowych w systemie egzaminów czeladniczych i mistrzowskich, przeprowadzanych przez izbowe komisje egzaminacyjne.
Zestawienia sporządzone jest w układzie terytorialnym (izby rzemieślnicze) oraz branżowym (zawody).
Celem raportu jest prezentacja efektów działalności rzemiosła w zakresie realizacji zadań systemu oświaty (określonych w ustawie o rzemiośle) oraz możliwości i potencjału szkoleniowego tego środowiska. Stanowi ilustrację istotnego wkładu rzemiosła, jego organizacji w szkolenie oraz przygotowywanie wykwalifikowanych kadr dla gospodarki. Przygotowane zestawienie mogą być wykorzystane do tworzenia różnych informacji nt. aktywności rzemieślników i organizacji rzemiosła w układzie lokalnym. Ważnym elementem raportu jest przedstawienie efektów resortom, instytucjom i organizacjom zajmującym się szeroko rozumianą problematyką edukacji zawodowej.
W działalności rzemiosła i jego organizacji, w obszarze szeroko rozumianej oświaty zawodowej, dominują dwa nurty: nauka zawodu w rzemiośle oraz potwierdzanie kwalifikacji zawodowych w drodze egzaminów sprawdzających, czeladniczych i mistrzowskich, przeprowadzanych przez komisje izb rzemieślniczych.
Wykorzystywane są także inne formy edukacji ustawicznej w postaci szkoleń oraz kursów uzupełniających i doskonalących kwalifikacje zawodowe. Działania organizacji rzemiosła w tym zakresie determinowane są potrzebami rzemieślników, którzy obok działalności gospodarczej zajmują się szkoleniem uczniów oraz z oczywistych względów oczekują wsparcia w zakresie dostarczania bogatej oferty możliwości doskonalenia kwalifikacji własnych oraz zatrudnionych pracowników.
W ostatnim okresie rozwija się nowy trend działalności rzemiosła związany z tworzeniem przez organizacje rzemiosła niepublicznych szkół zawodowych, w których dokształcają się uczniowie – młodociani pracownicy zatrudnieni u rzemieślników w celu przygotowania zawodowego. Ich twórcy myślą także o dalszych losach absolwentów nauki zawodu, tworząc im odpowiednią ofertę nauki w szkole prowadzącej do egzaminu maturalnego. W ten sposób tworzy się otwarte ścieżki dla młodzieży, która rozpoczyna naukę w rzemiośle, a następnie – jeśli zechce – kontynuuje ją w kierunku pozyskiwania kolejnych kwalifikacji prowadzących do szkolnictwa wyższego.
SZKOLENIE UCZNIÓW W RZEMIOŚLE
Nauka zawodu w rzemiośle jest znaną formą zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji zawodowych. W procesie tym równorzędnie istotną rolę odgrywają pracodawcy i szkoły zawodowe lub placówki oświatowe. W wielu oficjalnych dokumentach – także europejskich – taka forma organizacji edukacji zawodowej jest nazwana kształceniem dualnym lub kształceniem przemiennym (alternate training lub apprenticeship).
Celem nauki zawodu jest uzyskanie wykształcenia na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej oraz kwalifikacji zawodowych, tj. świadectwa czeladniczego (egzamin przed komisją izby rzemieślniczej).
Zgodnie z zasadami kodeksu pracy pracownik młodociany podlega tzw. szczególnej, prawnej ochronie stąd też pracodawca zobowiązany jest do stosowania innych regulacji prawnych, z których wynikają obowiązki związane z zatrudnianiem młodocianego pracownika, tj. np.: ubezpieczenie społeczne i obowiązek okresowych badań lekarskich.
Charakterystyczne dla pracownika młodocianego uczącego się zawodu jest to, że może on posiadać dwojaki rodzaj statusu prawnego, tj.:
Nauka zawodu młodocianego pracownika zatrudnionego w celu nauki zawodu składa się z dwóch integralnych części praktycznej realizowanej w procesie pracy u pracodawcy oraz obowiązkowego dokształcania teoretycznego. Młodociani mogą wybrać formę dokształcania teoretycznego, tj. w ZSZ, na kursie dokształcającym albo u pracodawcy. Bez względu na formę dokształcania teoretycznego oraz rodzaju zawodu (szkolny, pozaszkolny) zakończeniem nauki zawodu zorganizowanej u rzemieślnika jest egzamin czeladniczy lub egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe w odniesieniu do innych pracodawców.
Organizacje rzemiosła dużo uwagi poświęcają jakości kształcenia zawodowego u pracodawców. Problematyka ta podejmowana jest podczas wszystkich spotkań ogólnopolskich organizowanych przez ZRP, a także szkoleń regionalnych prowadzonych przez izby rzemieślnicze i cechy, a także w kontaktach z instytucjami uczestniczącymi w tym procesie (m.in. jednostkami samorządu terytorialnego, szkołami zawodowymi itp.).
MISTRZOWIE SZKOLĄCY UCZNIÓW W RZEMIOŚLE
Rolą zakładów rzemieślniczych, w kształceniu zawodowym na potrzeby rynku pracy, jest dostarczanie społeczeństwu wykwalifikowanych fachowców (pracowników, ale i przyszłych mistrzów oraz pracodawców). Chodzi o wyposażenie adeptów nauki zawodu w odpowiedniej jakości kwalifikacje, dzięki którym znajdą oni zatrudnienie i będą mogli wykonywać swój wyuczony zawód. Dostępne badania naukowców wskazują, iż liczy się nie tylko fakt zdobywania wiedzy i umiejętności, ale także sposób ich doskonalenia. Istotne jest korzystanie z doświadczeń innych osób – w naturalnym środowisku pracy – zarówno przy nabywaniu kwalifikacji zawodowych, jak i przy rozwijaniu kompetencji społecznych (np.: dzięki kontaktom z klientami, dostawcami oraz innymi członkami załogi).
Należy tu podkreślić, że szczególnie ta grupa rzemieślników wymaga wsparcia ze strony organizacji, bowiem stanowi istotne ogniwo w dostarczaniu dla zakładów rzemieślniczych – ale nie tylko – wykwalifikowanych kadr fachowych.
KWALIFIKACJE CZELADNIKA I MISTRZA
W dzisiejszych czasach można dostrzec rosnące znaczenie kwalifikacji zawodowych w życiu człowieka i społeczeństwa. Odgrywają istotną rolę nie tylko dla osobowości poszczególnych jednostek (są jej składową), ale budują społeczeństwa i wpływają na rozwój gospodarki. Określają możliwości człowieka jako pracownika na stanowisku pracy i wyznaczają jego stopień przydatności do określonego zajęcia, czynności lub zawodu. W znacznej mierze decydują o przydziale zadań i funkcji zawodowych. Co więcej, stanowią właściwość, która wyznacza pracownikowi jego status na rynku pracy, treść pracy, a także pozycję zawodową i poziom płacy. Kwalifikacje silnie oddziałują także na stabilność zatrudnienia oraz możliwości i motywację do udziału w kształceniu ustawicznym. Są jednym z czynników określających nasz status społeczny (zwłaszcza w krajach zachodnich) i współtworzą nasze możliwości mobilności społeczno-zawodowej.
Dostarczycielem kwalifikacji w postaci świadectw czeladniczych i dyplomów mistrzowskich jest rzemiosło.
Podstawą prawną systemu egzaminów czeladniczych i mistrzowskich przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne powołane przez izby rzemieślnicze jest ustawa z dnia 22 marca 1989 roku o rzemiośle oraz wydane na podstawie zawartej w niej delegacji rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych. Dokument ten, określa szczegółowe warunki i tryb powołania komisji oraz przeprowadzania egzaminów, a także warunki dopuszczenia do egzaminu.
Cechą charakterystyczną izbowych egzaminów jest ich otwartość i dostępność dla różnych grup kandydatów, tj. zarówno młodocianych absolwentów nauki zawodu u rzemieślnika, jak też osób dorosłych, poszukujących możliwości potwierdzenia kwalifikacji nabytych w drodze pracy zawodowej i przygotowania teoretycznego.
Izby rzemieślnicze mogą wydawać Suplementy EUROPASS do świadectw czeladniczych i dyplomów mistrzowskich we wszystkich zawodach, w których komisje egzaminacyjne przeprowadzają egzaminy czeladnicze i mistrzowskie, korzystając z programu komputerowego zainstalowanego na serwerze Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji. Suplementy wydawane są w języku polskim i angielskim.
Związek Rzemiosła dokonuje legalizacji świadectw czeladniczych i dyplomów przeznaczonych do obrotu prawnego za granicą.
KOMISJE CZELADNICZE I MISTRZOWSKIE
Izby rzemieślnicze mogą powoływać komisje egzaminacyjne, w których w większości może być prowadzone przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników oraz osób dorosłych.
Należy tu podkreślić, że w zawodach pozaszkolnych, często o charakterze unikatowym i artystycznym, kwalifikacje można formalnie potwierdzić tylko w rzemiośle. To bardzo istotna zaleta z punktu widzenia przyszłości tych profesji.
Działalność komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych została włączona do Systemu Informacji Oświatowej.
DZIAŁALNOŚĆ SZKOLENIOWA W RZEMIOŚLE
Z roku na rok wzrasta popularność dokształcania zawodowego, wpływ na to ma coraz większa świadomość społeczeństwa w zakresie potrzeby podnoszenia kwalifikacji.
Wśród kursów i szkoleń przeprowadzanych przez izby rzemieślnicze dominują głównie kursy doskonalące w zawodach rzemieślniczych, kursy przygotowujące do egzaminów czeladniczych i mistrzowskich kończące się egzaminami przed komisjami powołanymi przez izbę, kursy pedagogiczne dla instruktorów praktycznej nauki zawodu – mistrzów szkolących, kursy bhp, szkolenia z zakresu marketingu, bankowości, przepisów podatkowych, przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych, celnych pierwszej pomocy i innych. Najczęściej izby współpracują w zakresie organizacji kursów i szkoleń z następującymi partnerami: ZDZ, PIP, PUP, OHP, Urzędy Marszałkowskie, szkoły zawodowe, Inspektoraty BHP, Starostwa Powiatowe, fundacje, centra szkoleniowe, Ośrodki Pomocy Społecznej.
RAPORT OŚWIATOWY ZA 2018 ROK:
TABELA 1 Informacja oświatowa_2018
TABELA 2 Informacja oświatowa_2018
TABELA 3 Rzemieślnicze zakłady szkolące uczniów_2018
TABELA 4 Nauka zawodu w izbach_2011-2018
TABELA 5 Przygotowanie zawodowe w rzemiośle_2018
TABELA 6 Nauka zawodu w podziale na lata_2018
TABELA 7 Nauka Zawodu_2011-2018
TABELA 8 Egzamin czeladniczy i mistrzowski w podziane na izby_2012-2018
TABELA 9 Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie w podziale na zawody_2018
TABELA 10 Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie w podziale na zawody_2011-2018
TABELA 11 Egzaminy czeladnicze_2018
TABELA 12 Egzaminy czeladnicze w podziale na zawody_2018
TABELA 13 Egzaminy mistrzowskie_2018
TABELA 14 Egzaminy mistrzowskie w podziale na zawody_2018
TABELA 15 Doskonalenie zawodowe_2018
